jedną z najbardziej znanych tragedii starożytnej Grecji był Edyp Rex, Sztuka Sofoklesa o królu Tebańskim, który nieświadomie zabił swojego ojca i poślubił swoją matkę. Aby zostać królem Teb, Edyp musiał rozwiązać słynną zagadkę.

Edyp urodził się królowi Laiuszowi i królowej Jocasty z Teb, ale kiedy Laiusz słyszy przepowiednię, że umrze z rąk syna, rozkazuje zabić dziecko. Niemowlę zostaje pozostawione na górze, aby umrzeć, ale znajduje go pasterz i przyjmuje go, podnosząc go jako własnego syna i nadając mu imię Edyp (dosłownie „spuchnięte stopy”, od szpilek, które wiązały stopy niemowlęcia, gdy został znaleziony). Kiedy dorasta w Koryncie, Edyp dowiaduje się o przepowiedni, że zabije swojego ojca i poślubi swoją matkę, a myśląc, że pasterz i jego żona są jego prawdziwymi rodzicami, ucieka z miasta, aby upewnić się, że taki los nigdy ich nie spotka – tylko po to, aby w drodze do Teb spotkać swojego biologicznego ojca, Laiusa. Obaj walczą, a Laius zostaje zabity. Edyp przybywa następnie do Teb, aby dowiedzieć się, że król został niedawno zabity, ale biedny opuchnięty-stopa nie myśli, aby połączyć dwa i dwa razem. Zamiast tego zostaje królem, żeniąc się z owdowiałą królową (której imię brzmi – jak się domyślacie, Jocasta) i mając z nią dzieci.

później Edyp dowiaduje się o tym, co zrobił i oślepia się; Jocasta, dowiedziawszy się, że urodziła własne wnuki z synem, powiesi się.

o historii Edypa pisaliśmy już wcześniej w naszej krótkiej historii tragedii. Historia Edypa dała Zygmuntowi Freudowi, ojcu psychoanalizy, pomysł na jego teorię „kompleksu Edypa”, w której każde męskie dziecko ma nieświadome pragnienie zrobienia dokładnie tego, co zrobił Edyp, nieumyślnie. Dziecko musi stłumić to pragnienie, ale często udaje mu się to tylko częściowo (Hamlet Szekspira, na przykład, nie w pełni sobie z tym radzi, zgodnie z czytaniem Sztuki Freuda – fakt, który wielu reżyserów teatralnych i filmowych uchwyciło, zwłaszcza gdy portretuje frustrację Hamleta z powodu ponownego małżeństwa matki z wujem).

Edyp dostał zadanie Króla, rozwiązując słynną zagadkę Sfinksa i usuwając plagę, która spustoszyła miasto. Zagadka jest Diabelska, ale ma prostą odpowiedź. „Co dzieje się na czterech nogach rano, dwie nogi po południu i trzy nogi wieczorem?”

odpowiedź? Mężczyzna, który czołga się jako dziecko, jako dorosły chodzi na dwóch nogach i używa laski w swoich mrocznych latach. (Najwyraźniej kocie hybrydy pozujące zagadki były sposobem, w jaki reklamowałeś pracę nowego króla w starożytnych Tebach, jak mógł to ująć Monty Python.

ale czy to była jedyna zagadka Edypa do rozwiązania? Tak i nie. W sztuce Sofoklesa, prawdopodobnie najbardziej znanym opowiadaniu tej historii, z pewnością tak jest. Ale niektóre wersje historii Edypa mają drugą zagadkę do rozwiązania. Na przykład w Gaskońskiej wersji mitu Sfinks stawia następujące pytanie: „są dwie siostry: jedna rodzi drugą, a ona z kolei rodzi pierwszą. Co to jest?”

zanim przeczytasz odpowiedź-Tak, * Spoiler alert* – czy możesz przeciąć zagadkową gadkę Sfinksa i zrobić tak, jak zrobił to Edyp? (Rozwiązując zagadkę, mamy na myśli, nie-er, inne rzeczy.)

Jeśli taka rodzinna konfiguracja brzmi równie niekonwencjonalnie jak własna Edypa, to odpowiedź przynajmniej daje nam spokój. Obie siostry to „dzień” i „noc”.

być może Sfinks powinien zatrzymać się przy pierwszej zagadce. To z pewnością był jej mocniejszy materiał. I postąpiła słusznie, wybierając otwarcie z nim.

zdjęcie: Edyp i Sfinks z Teb (autor: Carole Raddato), Wikimedia Commons.