19 maja 1635 – 7 listopada 1659
(24 lata, 5 miesięcy, 2 tygodnie i 5 dni)

Północna, Wschodnia i Południowa Francja, Północna Hiszpania, Holandia hiszpańska, Włochy, Ocean Atlantycki, Morze Śródziemne

Traktat pirenejski

Artois, Roussillon i Perpignan anektowane przez Francję

Franco–Spanish War
La Bataille de Rocroi by François Joseph Heim.
		Data	lokalizacja	wynik	zmiany terytorialne
Kingdom of France Duchy of Savoy Duchy of Modena (1647–1649 and 1655–1659) Duchy of Parma (1635–1637) Commonwealth of England (from 1657) Principality of Catalonia (1640-1641) Dutch Republic	Spain Duchy of Modena (1635–1646) rojaliści Wysp Brytyjskich (od 1657)
dowódcy i dowódcy
ofiary i straty
300 000	nieznany

wojna francusko-hiszpańska (1635-1659) była konfliktem zbrojnym, który był wynikiem zaangażowania Francji w wojnę trzydziestoletnią. Po tym, jak niemieccy sojusznicy Szwecji zostali zmuszeni do szukania warunków ze Świętym Cesarstwem Rzymskim, francuski pierwszy minister, kardynał Richelieu, wypowiedział wojnę Hiszpanii, ponieważ terytorium Francuskie zostało otoczone przez terytoria Habsburgów. Konflikt był kontynuacją celów wojny o sukcesję Mantuańską (1628-31), w której Francja najechała północne Włochy, aby przejąć w posiadanie terytorium zajęte przez hiszpańskich Habsburgów. Wojna francusko-hiszpańska zakończyła się w 1659 roku Traktatem w Pirenejach, w którym Francja osiągnęła niewielkie, ale strategicznie kluczowe zdobycze terytorialne.

Tło

przez lata Królestwo Francji pod panowaniem dynastii Walezjuszy i Burbonów było rywalem rodu Habsburgów, którego dwie gałęzie rządziły odpowiednio Świętym Cesarstwem Rzymskim i Hiszpanią. Przez większą część XVI i XVII wieku Francja miała do czynienia z Habsburgami z trzech stron: hiszpańską Holandią na północy, Franche-Comté na jej wschodniej granicy i Hiszpanią na południu. W ten sposób Habsburgowie stanęli na drodze francuskiej ekspansji terytorialnej, a Francja stanęła przed możliwością inwazji z wielu stron. Francja dążyła zatem do osłabienia kontroli Habsburgów nad swoimi dobrami.

podczas wojny trzydziestoletniej, w której różne siły protestanckie walczyły z wojskami cesarskimi, Francja zapewniała dotacje wrogom Habsburgów. Francja hojnie finansowała szwedzką inwazję na Imperium po 1630 roku. Po okresie niezwykłych sukcesów Szwedzkie siły protestanckie zostały zdecydowanie pokonane w 1634 roku przez połączoną katolicką Cesarsko-hiszpańską armię w bitwie pod Nördlingen, co doprowadziło wielu Szwedzkich sojuszników do wycofania się na stronę cesarską. Mimo że sama Szwecja kontynuowała walkę, została poważnie osłabiona.

chcąc zapewnić, że jej główny sojusznik pozostanie w wojnie i zapewni wynik korzystny dla Francji, pierwszy Minister Francji, kardynał Richelieu, postanowił w 1635 zaangażować swoje królestwo w aktywne walki i wypowiedział wojnę Hiszpanii.

podczas wojny trzydziestoletniej (1635-1648)

otwarta wojna z Hiszpanią rozpoczęła się obiecującym zwycięstwem Francuzów pod les avins w 1635 roku jako część połączonego francusko-holenderskiego ataku na hiszpańskie Niderlandy. Jednak po pokonaniu francusko-Holenderskich najazdów, siły hiszpańskie pod wodzą Kardynała-Infanta Ferdynanda austriackiego w następnym roku odparły niszczycielskie kampanie błyskawiczne w północnej Francji, pozostawiając siły francuskie w tyle. Hiszpanie chcieli zaatakować Paryż, gdy ich ogromne zobowiązania zmusiły ich do zawieszenia ofensywy. Zastój w hiszpańskich atakach dał Francuzom szansę przegrupowania się i zmuszenia Hiszpanów do odwrotu w kierunku północnej granicy. Wysłali również siły przez Lotaryngię do Alzacji, aby przeciąć drogę hiszpańską, istotną linię zaopatrzeniową łączącą Hiszpańskie Niderlandy z Hiszpanią przez śródziemnomorski port Genui.

w 1640 roku wewnętrzne napięcia polityczne wywołane ciężarem wojny trzydziestoletniej doprowadziły do jednoczesnych buntów w Katalonii i Portugalii przeciwko hiszpańskim Habsburgom. Hiszpania toczyła teraz dwie główne wojny secesyjne oprócz wielkiego konfliktu międzynarodowego; całkowity upadek Cesarstwa hiszpańskiego wydawał się nieuchronny. Instytucje Katalonii proklamowały Republikę katalońską sprzymierzoną z Francją 17 stycznia, rzekomo w celu pomocy rebeliantom. W 1643 roku Francuzi pokonali pod Rocroi jedną z najlepszych armii Hiszpanii; mit o niezniszczalności Hiszpanów dobiegł końca.

w ostatniej dekadzie wojny trzydziestoletniej siły hiszpańskie w hiszpańskich Niderlandach zostały wciśnięte pomiędzy siły francuskie i holenderskie. Francuzi odnieśli duże zwycięstwo pod Lens, ale siły francusko-Holenderskie nie zdołały w sposób zdecydowany rozgromić zniszczonej Armii Flandrii. Kiedy wynegocjowano traktat pokojowy, Francja nalegała na wykluczenie Hiszpanii, ale żądanie zostało odrzucone przez inne strony rozmów. W pokoju Westfalskim Francja uzyskała terytorium w Alzacji, przerywając tym samym drogę hiszpańską. Po podpisaniu traktatu Hiszpania uznała niepodległość Republiki holenderskiej, ale niewiele z niej zrezygnowała; rzeczywiście Hiszpanom trzeba było płacić za opuszczenie zajmowanych przez nich pozycji nad Renem.

we Włoszech Francja walczyła z mniej lub bardziej niechętnym poparciem swojego państwa klienckiego Piemontu przeciwko Hiszpanom w Księstwie Mediolanu. Zamieszanie zostało dodane w latach 1639-1642 przez wojnę domową w Piemoncie. Oblężenie Turynu w 1640 roku było słynnym wydarzeniem zarówno w tej wojnie, jak i w konflikcie francusko-hiszpańskim. W 1646 roku francuska flota dowodzona przez Jeana Armanda de Maillé-Brézé (18 października 1619 – 14 czerwca 1646) została pokonana w bitwie pod Orbetello na wybrzeżu toskańskim, a wysłana do wsparcia armia została odparta przez hiszpańskich prezydentów Toskanii; Mediolan pozostawał mocno pod hiszpańską dominacją.

późniejsza wojna (1648-1659)

w 1648 r.we Francji wybuchła wielka rewolta przeciwko władzy królewskiej, znana jako Fronda. Wojna domowa trwała do 1653 roku, kiedy to przeważyły siły Królewskie. Po zakończeniu Frondy cały kraj, zmęczony anarchią i zdegustowany szlachtą, zaczął patrzeć na partię króla jako na partię porządku i uporządkowanego rządu, a tym samym Fronda przygotowała drogę dla absolutyzmu Ludwika XIV.ogólna wojna, która została zainicjowana przez Francuską szlachtę, trwała we Flandrii, Katalonii i Włoszech, gdzie hiszpański i francuski garnizon byli twarzą w twarz, a Condé, z wrakiem swojej armii, otwarcie i zdecydowanie wszedł do służby króla Hiszpanii. Ta „hiszpańska Fronda” była niemal czysto militarną sprawą i, z wyjątkiem kilku wybitnych incydentów, była nudna. Wraz z tym powstaniem Hiszpania walczyła również we Włoszech i nadal walczyła z rewoltą w Portugalii i wspieraną przez Francuzów rewoltą katalońską. Hiszpanie skoncentrowali swoje główne wysiłki na odzyskaniu Księstwa Katalonii i różnych włoskich terytoriów ze względów strategicznych, co pomogło Portugalczykom umocnić ich rebelię.

we Włoszech trwała wojna na pograniczu Piemontu i hiszpańskiego Księstwa Mediolanu. Dwukrotnie, w latach 1647-1649 i 1655-1659 Francji udało się otworzyć drugi front przeciwko Mediolanowi, zyskując Sojusz Franciszka I d ’ Este, księcia Modeny, ale nigdy nie osiągnęło to pożądanego rezultatu przełamania Hiszpańskiej obrony. Na południu powstanie neapolitańskie załamało się, a wspierające je siły francuskie zostały wyparte przez armię hiszpańską i siły morskie w 1648 roku. Jednak Flota francusko-portugalska zdobyła Piombino i Porto Longone, co zachęciło księcia Modeny do sprzymierzenia się z Koroną francuską i dało Francuzom nową bazę do operacji przeciwko Hiszpanom na półwyspie włoskim. Praktycznie każda kampania Francuska we Włoszech podczas wojny miała na celu przecięcie drogi hiszpańskiej, ale wszystkie nie powiodły się.

Francuzi, osłabieni Frondą, nie byli w stanie utrzymać Katalonii przed rekonkwistą wojsk hiszpańskich; sprawa Francuska została podważona, gdy Katalończycy odkryli, że Francuzi są jeszcze bardziej apodyktyczni niż ich dawni hiszpańscy Habsburgowie, i wielu z nich zmieniło swoją lojalność z powrotem na karany reżim w Madrycie. Wykorzystując Francuskie dywizje, siły hiszpańskie pod wodzą arcyksięcia Leopolda Wilhelma dwukrotnie wycofały się z Niderlandów: pierwsza z nich spotkała się z żywiołową obroną wspieraną przez miejscowych chłopów; druga z powodzeniem zajęła kilka północnych fortów francuskich w lutym–marcu 1652 roku. Po utracie wsparcia ze strony Katalończyków, osłabionych wewnętrznymi sprzeczkami i ponownie zagrożonych przez Hiszpanów z północy, Francuzi byli zmuszeni wycofać większość swoich sił z południa Pirenejów. Resztki katalońskiego oporu i wyczerpane siły francuskie w Barcelonie poddały się hiszpańskim Habsburgom w październiku 1652 roku. Hiszpanie pozostali rozproszeni przez portugalską wojnę Odbudowawczą i chociaż prowadzili wojnę na północ, przez Pireneje do starego katalońskiego hrabstwa Roussillon, walki były pustoszące, a front ustabilizował się, a Pireneje stanowiły skuteczną granicę.

do 1653 roku ogólne wyczerpanie dotarło do tego stopnia, że „ani najeźdźcy, ani obrońcy nie byli w stanie zebrać zapasów, aby umożliwić im zajęcie pola do lipca. W pewnym momencie, w pobliżu Péronne, Condé miał Turenne w poważnej niekorzystnej sytuacji, ale nie mógł ożywić hiszpańskiego generała, hrabiego Fuensaldaña, który bardziej dbał o zachowanie żołnierzy swojego pana niż o ustanowienie Condé na stanowisku burmistrza pałacu króla Francji, a armie ponownie się rozdzieliły bez walki. W 1654 roku głównym incydentem było oblężenie i odsiecz Arras. W nocy z 24 na 25 sierpnia linie okrążenia wytyczone w tym miejscu przez księcia zostały błyskotliwie zaatakowane przez armię Turenne ’ a, a Condé zdobył równe uznanie za bezpieczne wycofanie się oblężonego korpusu pod osłoną serii śmiałych szarż kawalerii dowodzonych przez siebie, jak zwykle, z mieczem w ręku.

w 1655 roku Francuzi ponieśli kolejny poważny cios we Włoszech wraz z porażką pod Pawii, ale próba zdobycia Modeny przez siły hiszpańskie z Mediolanu nie zdołała przełamać zręcznej obrony dowodzonej przez księcia Modeny. Pod Turenne Francuzi zdobyli twierdze Landrecies i Saint-Ghislain. W 1656 r.Książę Condé zemścił się za klęskę pod Arras, szturmując okrążenie Turenne ’ a w okolicach Valenciennes (16 lipca), ale Turenne wycofał swoje siły w dobrym stanie.

ponieważ Anglia była już w stanie wojny z Hiszpanią, Anglo-francuski sojusz przeciwko Hiszpanii został ustanowiony po podpisaniu traktatu paryskiego w marcu 1657 roku. Kampania 1657 roku była spokojna i zapadła w pamięć tylko dlatego, że w wojnie domowej wzięła udział 3000 angielska piechota wysłana przez Cromwella na mocy traktatu sojuszniczego z Mazarinem. Obecność angielskiego kontyngentu i jego bardzo zdecydowany cel uczynienia z Dunkierki nowego Calais, który miał być nieprzerwanie utrzymywany przez Anglię, nadały następnej kampanii charakter pewności i decyzji, których brakowało w ostatnich etapach wojny.”

Dunkierka została oblężona szybko i z wielką siłą, a kiedy Don Juan z Austrii i Condé pojawił się z odciążającą armią z Veurne, Turenne odważnie ruszył na spotkanie z nimi. Bitwa pod wydmami, stoczona 14 czerwca 1658 roku, była pierwszą prawdziwą próbą sił od czasu bitwy pod Faubourg St Antoine. Bitwa zakończyła się angielsko-francuskim triumfem nad siłami Hiszpanii, Condé i angielskich rojalistów. Dunkierka po raz drugi wpadła w ręce wojsk francuskich i zgodnie z obietnicą została przekazana Anglii. Pozostał pod panowaniem angielskim do 1662 roku, kiedy został sprzedany przez Karola II Ludwikowi XIV.

nastąpiła ostatnia kampania desultacyjna, która zakończyła się, gdy Hiszpanie ponownie odparli Francuskie postępy we Włoszech i Katalonii. Ostatnia bitwa stoczona została pod Camprodón w Katalonii w 1659 roku, w wyniku której Hiszpanie zwyciężyli.

Pokój Pirenejski został podpisany 5 listopada 1659 roku. Francja zdobyła Terytoria Artois, Roussillon i mniejsze tereny wzdłuż granicy z hiszpańską Holandią. Hiszpania była również zmuszona do zaakceptowania i uznania zdobyczy terytorialnych, jakich Francja dokonała na mocy pokoju westfalskiego w 1648 roku. W zamian Francja zgodziła się zakończyć poparcie dla rozpadającego się Królestwa Portugalii w wojnie Portugalskiej. 27 stycznia 1660 książę de Condé poprosił w Aix-en-Provence o przebaczenie Ludwika XIV. późniejsze losy Turenne ’ a i Condé jako wielkich generałów były posłusznymi poddanymi swego władcy.

publikacje

• Barante, Le Parlement de Paris et vie de M. Molé (Paryż, 1859)
• Pardoe, Ludwik XIV i Dwór Francji (1847; London, 1888)
• Memoirs of Cardinal de Retz
• Gordon, The Fronde, (Oxford, 1905)
• Lettres du Cardinal Mazarin (Paris, 1878-1906)

• ten artykuł zawiera tekst z publikacji obecnie w domenie publicznej: Gilman, D. C.; Thurston, H. T.; Moore, F., eds (1905). Nazwa artykułu needed (ang.). New International Encyclopedia (1.wyd.). Nowy Jork: Dodd, Mead.

ta strona korzysta z treści na licencji Creative Commons z Wikipedii (zobacz autorów).