Giant Panda
Panda at National Zoo in Washington, D.C.
Conservation status
Endangered (IUCN)
Scientific classification
Kingdom: Animalia Phylum: Chordata Class: Mammalia Order: Carnivora Family: Ursidae Genus: Ailuropoda Species: A. melanoleuca
Binomial name
Ailuropoda melanoleuca (David, 1869)
Giant Panda range
Subspecies
A. melanoleuca melanoleuca A. melanoleuca qinlingensis

Panda lub panda olbrzymia (ailuropoda melanoleuca) to ssak pochodzący z środkowo-zachodnich i południowo-zachodnich Chin i Tybetu, charakteryzujący się wełnistym futrem z dużymi, charakterystycznymi czarnymi plamami (lub ciemnobrązowymi w jednym podgatunku) wokół oczu, nad uszami, a przez jego okrągłe ciało. Jest klasyfikowany jako mięsożerca (order Carnivora) w rodzinie niedźwiedziowatych (Ursidae). Chociaż należy do rzędu Carnivora, panda ma dietę, która stanowi 99 procent bambusa. Pandy mogą jeść inne pokarmy, takie jak miód, jaja, ryby i pochrzyn.

termin panda jest również używany w odniesieniu do pandy czerwonej, Ailurus fulgens, innego głównie roślinożernego ssaka, specjalizującego się jako podajnik bambusa, ale tylko odlegle spokrewnionego z pandą olbrzymią. Znana również jako mniejsza panda, czerwona panda jest nieco większa niż kot domowy (55 centymetrów długości), z pół-chowanymi pazurami i podobnie jak Panda olbrzymia ma „fałszywy kciuk”, który jest tak naprawdę przedłużeniem kości nadgarstka. Ma czerwonawe futro, białe znaki twarzy i krzaczasty ogon z sześcioma naprzemiennymi żółtawo-czerwonymi poprzecznymi pierścieniami ochry. Panda czerwona pochodzi z Himalajów w Nepalu i południowych Chinach.

Panda to także rodzaj roślin z rodziny Pandaceae. Słowo panda pochodzi od Nepalskiego słowa ponya, co oznacza bambus i roślinożerne zwierzęta w Nepalu.

Panda olbrzymia jest zagrożonym zwierzęciem; szacuje się, że 2000 do 3000 pand żyje na wolności (BBC 2006a), z 50 w niewoli poza Chinami i co najmniej 350 odnotowano żyć w niewoli w Chinach kontynentalnych (McShea 2015).

Panda olbrzymia odegrała w ostatnich latach wyjątkową rolę, stanowiąc ważną część dyplomacji Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) wobec Zachodu—wymiany kulturowe określane jako „dyplomacja pandy.”Jednak od 1984 r. Chiny oferowały pandy innym narodom nie jako prezenty, ale raczej za znaczne płatności, z zastrzeżeniem, że wszelkie Młode urodzone w okresie pożyczki są własnością Chińskiej Republiki Ludowej.

Panda olbrzymia jest ulubieńcem ludzi, przynajmniej częściowo dlatego, że wiele osób uważa, że gatunek ten ma atrakcyjną „dziecięcą” słodycz. Również, jest zwykle przedstawiany leżąc spokojnie jedząc bambus, w przeciwieństwie do polowania na zdobycz, co dodaje do jego wizerunku niewinności. Jednak w refleksji nad powiedzeniem „nie oceniaj książki po okładce”, chociaż Panda olbrzymia jest często uważana za uległą ze względu na ich słodkość, wiadomo, że atakują ludzi. Zwykle zakłada się, że jest to spowodowane podrażnieniem, a nie drapieżnym zachowaniem. Badania pokazują, że w przypadkach, w których jego potomstwo może być zagrożone, panda może i najczęściej będzie reagować gwałtownie.

opis

Panda olbrzymia ma czarno-białą sierść. Dorosłe osobniki mierzą około 1,5 metra długości i około 75 centymetrów wysokości w ramieniu. Mężczyźni mogą ważyć do 115 kilogramów (253 funty). Samice są na ogół mniejsze od samców i mogą czasami ważyć do 100 kilogramów (220 funtów). Pandy olbrzymie żyją w regionach górskich, takich jak Syczuan, Gansu, Shaanxi i Tybet. Podczas gdy Chiński smok był historycznie godłem narodowym Chin, od drugiej połowy XX wieku Panda olbrzymia stała się również godłem narodowym Chin. Jego wizerunek pojawia się na wielu współczesnych chińskich pamiątkowych srebrnych, złotych i platynowych monetach.

Panda olbrzymia ma łapę z „kciukiem” i pięcioma palcami; „kciuk” jest zmodyfikowaną kością sezamową, która pomaga Pandzie trzymać bambus podczas jedzenia. Sesamoid promieniowy, leżący u podstaw pady na przedniej łapie pandy, jest wydłużony i znacznie rozszerzony, dopóki nie zbliży się do wielkości prawdziwych cyfr, które tworzą ramę innego pady (Gould 1980). Gould (1980) w swojej książce The Panda ’ s Thumb wykorzystuje rozwój tego „kciuka” jako dowód na ewolucję, ponieważ nie jest to zupełnie nowy lub „idealny projekt”, ale raczej dziwny układ, który wynika z naturalnego procesu ograniczonego przez historię. Stanowi on wsparcie dla przyjętego również w niektórych deistycznych poglądach stworzenia poglądu, że nowsze formy powstają na fundamencie form wcześniejszych.

panda olbrzymia ma również krótki ogon, około 15 centymetrów długości. Pandy olbrzymie mogą zazwyczaj dożyć 20 do 30 lat, żyjąc w niewoli.

Panda olbrzymia jest uważana za żywą skamielinę, ponieważ utrzymuje tę samą formę przez miliony lat (Maynard 2007).

zachowanie

do niedawna naukowcy uważali, że pandy olbrzymie spędzają większość życia samotnie, a samce i samice spotykają się tylko w sezonie lęgowym. Ostatnie badania przedstawiają inny obraz, w którym małe grupy pand dzielą duże terytorium, a czasami spotykają się poza sezonem lęgowym.

jak większość subtropikalnych ssaków, ale w przeciwieństwie do większości niedźwiedzi, panda olbrzymia nie hibernuje.

dieta

pomimo klasyfikacji taksonomicznej jako mięsożerca, Panda ma dietę, która jest głównie roślinożerna; składa się z prawie wyłącznie z bambusa. Jednak pandy nadal mają układ trawienny mięsożercy i nie mają zdolności do skutecznego trawienia celulozy, a tym samym czerpią mało energii i mało białka ze spożycia bambusa. Przeciętna Panda olbrzymia zjada aż 20 do 30 funtów pędów bambusa dziennie. Ponieważ pandy spożywają dietę o niskiej wartości odżywczej, ważne jest, aby utrzymać pełny przewód pokarmowy. Liście bambusa zawierają najwyższy poziom białka, łodygi mają mniej.

zysk z pozyskania drewna z bambusa zniszczył znaczną część zapasów żywności dla dzikiej pandy. Panda również zepchnęła swoje siedlisko na większą wysokość i ograniczoną dostępną przestrzeń. Dwadzieścia pięć gatunków bambusa jest zjadanych przez pandy na wolności, ale trudno jest żyć w pozostałościach lasu i karmić się ginącymi roślinami w surowym krajobrazie. Tylko kilka gatunków bambusa jest rozpowszechnionych na dużych wysokościach pandy obecnie zamieszkują. Z powodu takich elementów populacja dzikich pand zmniejszyła się o 50 procent w latach 1973-1984 w sześciu obszarach Azji, wszystkie w Chinach.

ze względu na synchroniczne kwitnienie, śmierć i regenerację wszystkich bambusów w obrębie gatunku, pandy muszą mieć co najmniej dwa różne gatunki dostępne w swoim zasięgu, aby uniknąć głodu. Okrągła twarz pandy jest adaptacją jej bambusowej diety. Ich potężne mięśnie szczęki przyczepiają się od czubka głowy do szczęki. Duże trzonowce kruszą i mielą włóknisty materiał roślinny. Chociaż panda jest głównie roślinożerna, nadal zachowuje zdecydowanie zęby Ursynów i je mięso, ryby i jaja, gdy są dostępne. W niewoli ogrody zoologiczne zazwyczaj utrzymują bambusową dietę pand, chociaż niektóre dostarczą specjalnie opracowane herbatniki lub inne suplementy diety.

rozmnażanie

wbrew powszechnemu przekonaniu pandy olbrzymie nie rozmnażają się powoli. Badania nie wykazały żadnych dowodów na to, że pandy olbrzymie mają jakiekolwiek problemy z hodowlą w ich naturalnym środowisku (McShea 2015). Samica panda może mieć średnio 2-3 młode w ciągu życia. Wzrost jest powolny, a pandy mogą nie osiągnąć dojrzałości płciowej, dopóki nie osiągną wieku pięciu do siedmiu lat. Okres godowy trwa zwykle od połowy marca do połowy maja. W tym czasie o jedną samicę może rywalizować od dwóch do pięciu samców; samiec o najwyższej randze otrzymuje samicę. Podczas krycia samica jest w pozycji kucającej, pochylonej głową w dół, gdy samiec montuje się od tyłu. Czas kopulacji jest krótki, waha się od trzydziestu sekund do pięciu minut, ale samiec może wznosić się wielokrotnie, aby zapewnić pomyślne zapłodnienie.

cały okres ciąży waha się od 83 do 163 dni, przy czym średnia wynosi 135 dni. Baby pandy ważą tylko 90 do 130 gramów (3,2 do 4,6 uncji), co stanowi około 1/900 wagi matki. Zwykle samica panda rodzi jedno lub dwa młode pandy. Ponieważ małe pandy rodzą się bardzo małe i bezradne, potrzebują niepodzielnej uwagi matki, więc jest w stanie opiekować się tylko jednym ze swoich młodych. Zazwyczaj porzuca jedno ze swoich młodych, które umiera wkrótce po urodzeniu. W tej chwili naukowcy nie wiedzą, jak samica wybiera, które Młode wychować, i jest to temat trwających badań. Ojciec nie pomaga w wychowaniu młodego.

kiedy szczeniak jest pierworodny, jest różowy, bez futra i ślepy. Pielegnuje z piersi matki 6-14 razy dziennie do 30 minut za każdym razem. Przez trzy do czterech godzin matka może opuścić legowisko, aby się pożywić, co pozostawia Młode pandy bezbronne. Jeden do dwóch tygodni po urodzeniu, skóra młodego staje się szara, gdzie jego włosy ostatecznie stają się czarne. Na futrze pandy może pojawić się lekki różowy kolor, w wyniku reakcji chemicznej między futrem a śliną matki. Miesiąc po urodzeniu wzór koloru futra szczeniaka jest w pełni rozwinięty. Futro młodego jest bardzo miękkie i grube z wiekiem.

Młode zaczyna się czołgać w 75 do 90 dni, a matki bawią się ze swoimi młodymi, tocząc się z nimi i siłując się z nimi. Młode są w stanie jeść małe ilości bambusa po sześciu miesiącach, chociaż mleko matki pozostaje głównym źródłem pożywienia przez większość pierwszego roku. Młode panda olbrzymia ważą 45 kg (99,2 funta) w jednym roku i żyją z matką, dopóki nie ukończą 18 miesięcy do dwóch lat. Odstęp między urodzeniami na wolności wynosi zazwyczaj dwa lata.

Klasyfikacja

przez wiele dziesięcioleci dokładna klasyfikacja taksonomiczna pandy była przedmiotem dyskusji, ponieważ zarówno panda olbrzymia, jak i odlegle spokrewniona panda czerwona mają cechy charakterystyczne zarówno niedźwiedzi, jak i szopów. Jednak badania genetyczne sugerują, że pandy olbrzymie są prawdziwymi niedźwiedziami i częścią rodziny Ursidae, chociaż na początku historii odróżniały się od głównego stada Ursynów. Najbliższy krewny pandy olbrzymiej uważany jest za niedźwiedzia okularowego Ameryki Południowej. (Nadal pozostaje spór o to, czy panda czerwona należy do Ursidae, rodziny szopów Procyonidae, czy do własnej rodziny Ailuridae.)

Panda czerwona i Panda olbrzymia, choć zupełnie inne w wyglądzie, mają kilka cech. Obie żyją w tym samym środowisku, obie żyją na podobnej bambusowej diecie i obie mają unikalną, powiększoną kość zwaną pseudo kciukiem, która pozwala im chwytać jadalne pędy bambusa.

podgatunek

dwa podgatunki pandy olbrzymiej zostały uznane na podstawie odrębnych pomiarów czaszki, wzorców kolorów i genetyki populacji (Wan et al. 2005).

• Ailuropoda melanoleuca melanoleuca składa się z większości istniejących (żywych) populacji pandy. Zwierzęta te występują głównie w Syczuanie i charakteryzują się typowymi, czarno-białymi Kontrastującymi Kolorami.

• Qinling Panda, ailuropoda melanoleuca qinlingensis jest ograniczona do gór Qinling w Shaanxi na wysokościach 1300-3000 metrów. Typowy czarno-biały wzór pand Syczuańskich zastępuje się ciemnobrązowym kontra jasnobrązowym wzorem. Czaszka A. m. qinlingensis jest mniejsza od swoich krewnych i ma większe trzonowce.

Nazwa

nazwa „panda” pochodzi z języka himalajskiego, prawdopodobnie Nepalskiego. I jak to było używane na Zachodzie, pierwotnie był stosowany do czerwonej pandy, z którą uważano, że Panda olbrzymia jest spokrewniona. Do czasu odkrycia pokrewieństwa z pandą Czerwoną w 1901 r.panda olbrzymia była znana jako niedźwiedź plamisty (ailuropus melanoleucus) lub niedźwiedź plamisty.

chińska nazwa dla Wielkiej pandy, 大熊貓, dosłownie tłumaczy się na „duży niedźwiedzi kot” lub po prostu „niedźwiedzi kot” (熊貓).

Oczy większości niedźwiedzi mają okrągłe źrenice. Wyjątkiem jest panda olbrzymia, której źrenice są pionowymi szczelinami jak oczy kotów. Te niezwykłe oczy, w połączeniu z jego zdolnością do łatwego skalowania drzew, są tym, co zainspirowało Chińczyków do nazwania pandy ” dużym kotem niedźwiedzim.”

zastosowania i interakcje z ludźmi

w przeciwieństwie do wielu innych zwierząt w starożytnych Chinach, pandy rzadko uważano za zastosowania medyczne. W przeszłości pandy uważano za rzadkie i szlachetne stworzenia; matka cesarza Wena z Han została pochowana z czaszką pandy w swoim grobowcu. Cesarz Taizong z Tang powiedział, że dał Japonii dwie pandy i arkusz skóry pandy jako znak dobrej woli.

Panda olbrzymia została po raz pierwszy ujawniona na Zachodzie w 1869 roku przez francuskiego misjonarza Armanda Davida, który otrzymał skórę od myśliwego 11 marca 1869 roku. Pierwszym człowiekiem Zachodu, który widział żywą pandę olbrzymią, jest niemiecki zoolog Hugo Weigold, który kupił Młode w 1916 roku. Kermit i Theodore Roosevelt, Jr., stali się pierwszymi obcokrajowcami, którzy zastrzelili pandę, podczas ekspedycji finansowanej przez Field Museum of Natural History w latach 20. W 1936 r.Ruth Harkness stała się pierwszym człowiekiem Zachodu, który przywrócił żywą pandę olbrzymią, szczenię o imieniu Su-Lin (Wadson 2003), które zamieszkało w Brookfield Zoo w Chicago. Działania te zostały wstrzymane w 1937 roku z powodu wojen i przez następną połowę wieku Zachód niewiele wiedział o pandach.

dyplomacja Pandy

pożyczki pand olbrzymich dla amerykańskich i japońskich ogrodów zoologicznych stanowiły ważną część dyplomacji Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) w latach 70.XX wieku, jako że była to jedna z pierwszych wymiany kulturowych między ChRL a Zachodem. Praktyka ta została nazwana ” dyplomacją Pandy.”

jednak do roku 1984 pandy nie były już wykorzystywane jako agenci dyplomacji. Zamiast tego Chiny zaczęły oferować pandy innym narodom tylko za 10-letnie pożyczki. Standardowe warunki pożyczki obejmują opłatę w wysokości do 1 000 000 USD rocznie oraz przepis, że wszelkie Młode urodzone podczas pożyczki są własnością Chińskiej Republiki Ludowej. Od 1998 roku, z powodu pozwu World Wildlife Fund (WWF, obecnie znanego jako World Wide Fund for Nature), US Fish and Wildlife Service zezwala amerykańskiemu zoo na import pandy tylko wtedy, gdy zoo może zapewnić, że Chiny skierują ponad połowę swojej opłaty za pożyczkę na działania ochronne dzikich pand i ich siedlisk.

w maju 2005 roku Chińska Republika Ludowa podarowała Tajwanowi (Republice Chińskiej) dwie pandy w prezencie (BBC 2005). Zaproponowany dar spotkał się ze spolaryzowanymi opiniami z Tajwanu z powodu komplikacji wynikających ze stosunków między cieśniną. Do tej pory Tajwan nie przyjął oferty.

Ochrona

pandy olbrzymie są gatunkiem zagrożonym, zagrożonym ciągłą utratą siedlisk i bardzo niskim przyrostem urodzeń, zarówno na wolności, jak i w niewoli.

różne raporty podają liczbę pand obecnie jako mniej niż 2000 pand na wolności lub być może nawet 3000 osobników (BBC 2006a; Zhu 2006). W 2006 roku naukowcy poinformowali, że liczba pand żyjących na wolności mogła być niedoceniana na poziomie około 1000. Poprzednie badania populacyjne wykorzystywały konwencjonalne metody do oszacowania wielkości populacji dzikiej pandy, ale przy użyciu nowej metody hi-tech, która analizuje DNA z odchodów pandy, naukowcy wierzyli, że populacja dzikiej pandy może być tak duża, jak 3000 (Zhu 2006).

istnieje również około 200 żyjących w niewoli w Chinach kontynentalnych (Zhu 2006), a także niektórzy żyjący w ogrodach zoologicznych poza krajem.

Pandy były celem kłusownictwa przez mieszkańców od czasów starożytnych i przez obcokrajowców, odkąd zostały wprowadzone na zachód. Począwszy od 1930 roku, cudzoziemcy nie byli w stanie kłusować pandy w Chinach z powodu drugiej wojny chińsko-japońskiej i chińskiej wojny domowej, ale pandy pozostały źródłem miękkich futer dla mieszkańców. Boom populacyjny w Chinach po 1949 roku wywołał stres w Siedlisku pand, a późniejsze głody doprowadziły do wzmożonego polowania na dzikie zwierzęta, w tym pandy. W czasie Rewolucji Kulturalnej zaprzestano wszelkich badań i prac konserwatorskich nad pannami. Po chińskiej reformie gospodarczej żądania ze strony Hong Kongu i Japonii doprowadziły do nielegalnego kłusownictwa na czarnym rynku, co było powszechnie ignorowane przez ówczesnych lokalnych urzędników.

chociaż Narodowy Rezerwat Przyrody Wolong został utworzony przez rząd ChRL w 1958 r., aby uratować upadające pandy, poczyniono niewiele postępów w ochronie pand z powodu braku doświadczenia i niewystarczającej wiedzy w zakresie ekologii. Wielu wierzyło, że najlepszym sposobem na uratowanie pand jest ich zamknięcie w klatce, w wyniku czego pandy były zamykane w klatkach na wszelkie oznaki upadku i cierpiały w strasznych warunkach. Ze względu na zanieczyszczenie i niszczenie ich naturalnego środowiska, a także segregację spowodowaną umieszczaniem w klatkach, reprodukcja dzikich pand była poważnie ograniczona.

jednak w latach 90.kilka przepisów (w tym kontrola broni i wyprowadzanie mieszkańców z rezerw) pomogło szansom na przetrwanie pand. Dzięki wysiłkom i ulepszonym metodom ochrony, Dzikie pandy zaczęły zwiększać liczebność na niektórych obszarach, mimo że nadal są klasyfikowane jako gatunek Rzadki.

Ostatnio rośnie liczba pand. Mimo że gatunek jest nadal zagrożony, uważa się, że wysiłki na rzecz ochrony są skuteczne. W 2006 roku w Chinach było 40 rezerwatów pandy, w porównaniu do zaledwie 13 rezerwatów sprzed dwóch dekad (BBC 2006a).

Pandy olbrzymie należą do najbardziej uwielbianych i chronionych rzadkich zwierząt na świecie i są jednymi z niewielu na świecie, których status naturalnego mieszkańca był w stanie uzyskać wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Sanktuarium Pandy olbrzymiej w Syczuanie, położone w południowo-zachodniej prowincji Syczuan i obejmujące 7 rezerwatów przyrody, zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa w 2006 roku (BBC 2006B)

Pandy w ogrodach zoologicznych

trzymanie pand w ogrodach zoologicznych jest bardzo drogie, ponad pięciokrotnie droższe od następnego najdroższego zwierzęcia, słonia (Goodman 2006). Jak wspomniano powyżej (panda diplomacy), Amerykańskie ogrody zoologiczne muszą płacić chińskiemu rządowi 1 milion dolarów rocznie w opłatach, część tego, co zwykle jest dziesięcioletnim kontraktem. Młode urodzone podczas wypożyczenia pozostają własnością Chin.

wśród ogrodów zoologicznych, które mają lub miały pandy olbrzymie są następujące.

Ameryka Północna

• San Diego Zoo, San Diego, Kalifornia: Dom Bai Yun (F), Gao Gao (M), Mei Sheng (M) i samicy o imieniu Su Lin
• Zoo w Waszyngtonie: Dom Mei Xiang (F), Tian Tian (M) i samca o imieniu Tai Shan
• Zoo Atlanta, Atlanta, Georgia: Dom Lun Lun (F), Yang Yang (M) i samicy o imieniu Mei Lan (F)
• Zoo w Memphis, Memphis, Tennessee: Dom Ya Ya (F) i Le Le (M)
• Chapultepec Zoo, Mexico City: dom SHUAN SHUAN, Xin Xin i XI Hua, wszystkie samice

godne uwagi pandy urodzone w Ameryce Północnej

• Hua Mei, urodzone w 1999 roku w zoo w San Diego.
• Mei Sheng, urodzona w 2003 roku w Zoo w San Diego.
• Tai Shan, ur. 9 lipca 2005 w National Zoo w Waszyngtonie.
• Su Lin, ur. 2 sierpnia 2005 w Zoo w San Diego.
• Mei Lan, Urodzona 6 września 2006 w Zoo Atlanta.

Europa

• Zoologischer Garten Berlin, Berlin, Niemcy: Dom Bao Bao, wiek 27 lat, najstarszy samiec pandy żyjący w niewoli; od 25 lat przebywa w Berlinie i nigdy się nie rozmnażał.
• Tiergarten Schönbrunn, Wiedeń, Austria: Dom trzech pand (samca i samicy) urodzonych w Wolong w Chinach w 2000 roku i ich szczeniaka urodzonego 23 sierpnia 2007 roku (Oleksyn 2007). Młode było pierwszym urodzonym w Europie od 25 lat.

Azja

• Chengdu baza badawcza hodowli pandy olbrzymiej, Chengdu, Syczuan, Chiny: dom dla wielu uwięzionych pand olbrzymich.
• Wolong Giant Panda Protection and Research Center, Syczuan, Chiny: w 2006 roku urodziło się tu 17 młodych.
• Chiang Mai Zoo, Chiang Mai, Tajlandia: Dom Chuang Chuang (M) i Lin Hui (F).
• Ocean Park, Hong Kong: Dom Jia Jia (F) i An (m) od 1999 roku. Dwie kolejne pandy o imionach Le Le i Ying Ying zostały dodane do Ocean Park w kwietniu 26, 2007 (Yeung 2018).

Pandy w Japonii mają podwójne imiona: japońskie i chińskie. Trzy ogrody zoologiczne w Japonii pokazują lub pokazały pandy olbrzymie:

• Ueno Zoo, Tokio: Dom Ling Ling (M), jest jedyną pandą z „japońskim obywatelstwem.”
• oji Zoo, Kobe, Hyōgo: Dom Kou Kou (M) i Tan Tan (F)
• Adventure World, Shirahama, Wakayama: Dom Ei Mei (M), Mei Mei (F), Rau Hin (F), Ryu Hin i Syu Hin (samce bliźniaków) oraz Kou Hin (m). Yu Hin (M) wyjechał do Chin w 2004 roku. W grudniu 2006 roku urodziły się bliźniaczki Ei Mei i Mei Mei.

• British Broadcasting Corporation (BBC). 2005. Małżeństwa próbne dla pand tajwańskich. / Align = „right” / 13 października 2005 15.01.10,15: 00
• British Broadcasting Corporation (BBC). 2006a. nadzieja na przyszłość pandy olbrzymiej. / Align = „right” / 20 czerwca 2006 15.01.10,15: 00
• British Broadcasting Corporation (BBC). 2006b. Pandy uzyskują status Światowego Dziedzictwa. / Align = „right” / 12 lipca 2006 15.01.10,15: 00
• Catton, Chris. 1990. Pandy. New York: Facts on File Publications. ISBN 081602331X.
• przyjaciele Narodowego Zoo. 2006. Panda Cam: naród patrzy, jak Tai Shan rośnie. Nowy Jork: Simon i Schuster. ISBN 0743299884.
• Goodman, B. 2006. Zjada pędy, liście i większość budżetów ogrodów zoologicznych. New York Times, 12 Lutego 2006. 15.01.10,15: 00
• Gould, S. J. 1980. Kciuk Pandy. New York: W. W. Norton. ISBN 0393300234.
• Lumpkin, S., and J. Seidensticker. 2007. Pandy Olbrzymie. Londyn: Collins. ISBN 0061205788.
• Maynard, S. 2007. Babcia Panda. Australian Broadcasting Corporation, 12 Czerwca 2007. 15.01.10,15: 00
• McShea, B. 2015. Pięć mitów o pandach. Washington Post. 15.01.10,15: 00
• Oleksyn, V. 2007. Panda rodzi niespodziankę w Austrii. / Align = „right” / 23 sierpnia 2007 15.01.10,15: 00
• Ryder, J. 2001. Mała Panda: świat wita Hua Mei w Zoo w San Diego. Simon & ISBN 068986616X.
• Schaller, G. B. 1993. Ostatnia Panda. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0226736288.
• Wan, Q.-H., H. Wu, and S.-G. Fang (2005). Nowy podgatunek Pandy olbrzymiej (Ailuropoda melanoleuca) z Shaanxi w Chinach. Journal of Mammalogy 86: 397-402.
• Yeung, R. 2018. Czy po ośmiu latach oczekiwania Ocean Park w Hongkongu zobaczy swoje pierwsze lokalnie poczęte szczenię pandy?. South China Morning Post. 15.01.10,15: 00

wszystkie linki

• Panda olbrzymia informacje z różnorodności zwierząt.